Zakład Neurolingwistyki
Centralnym faktem humanistyki
jest centralny układ nerwowy
Mark Turner
Zakład Neurolingwistyki powstał na mocy Zarządzenia Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w dniu 30.04.2014 r. W jego skład wchodzą:
- prof. UP dr hab. Mirosław Michalik – Kierownik Zakładu
- dr Magdalena Ryszka-Kurczab
- mgr Katarzyna Lange
Zakres działalności naukowo-dydaktycznej Zakładu obejmuje problemy neurolingwistyki, czyli lingwistyki stosowanej badającej językowe funkcjonowanie człowieka w odniesieniu do aktywności jego struktur mózgowych i całokształtu pracy mózgu i umysłu. Od innych lingwistyk stosowanych różni się przedmiotem badań, zakresem poruszanych treści, narzędziami badawczymi oraz refleksją metanaukową. Neurolingwistyka, będąc jedną z dziedzin ludzkiego poznania, realizuje cel epistemiczny. Ponadto, jak każda z lingwistyk stosowanych, wdraża cel transferencyjny, służący przekazywaniu wiedzy, oraz dąży do zmiany rzeczywistości, realizując cele praktyczne.
Mimo iż tradycyjnie definiuje się neurolingwistykę jako naukę badającą – metodami językoznawczymi – zaburzenia mowy powstałe w wyniku uszkodzeń kory mózgowej, nie należy jej sprowadzać do samej patolingwistyki, obejmującej obok zaburzeń mowy powstałych w wyniku uszkodzeń mózgu, także zaburzenia pochodzenia nieorganicznego. Neurolingwistyka bada bowiem językowe funkcjonowanie człowieka w odniesieniu do aktywności jego struktur mózgowych i pracy umysłu, zarówno w dyskursie zaburzonym, jak i niepatologicznym. Posługuje się przy tym metodami eksperymentalnymi, elektrofizjologicznymi, neuroobrazowaniem, jak i instrumentarium metodologicznym, wyrosłym przede wszystkim z naukowego paradygmatu gramatyki generatywno-transformacyjnej oraz kognitywizmu. Wszystko to służyć ma wyodrębnieniu, opisaniu i zrozumieniu neurobiologicznych determinant rozwoju i zaburzeń mowy, mechanizmów kontrolujących rozumienie i tworzenie wypowiedzi na różnych poziomach opisu języka.
Badania naukowe
Główne kierunki badań naukowych prowadzonych przez pracowników Zakładu:
- Deskrypcja i interpretacja językowego funkcjonowania człowieka w odniesieniu do aktywności jego struktur mózgowych i pracy umysłu.
- Diagnozowanie kompetencji lingwistycznej z wykorzystaniem instrumentarium metodologicznego lingwistyki mentalnej, teorii interakcji, teorii relewancji, psycholingwistyki.
- Badania kliniczne dotyczące aktywności motorycznej człowieka, opracowanie motometrycznej skali diagnostycznej aktywności ruchowej dla dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, badania nad aktywnością lokomotoryczną chorych w depresji.
- Prace eksperymentalne (zwierzęce modele depresji i inne modele neurofarmakologiczne) nad weryfikacją hipotezy badawczej dotyczącej możliwości zastosowania stymulacji magnetycznej w leczeniu psychiatrycznym depresji endogennej – badania behawioralne, fizjologiczne, strukturalne oraz biochemiczne.
- Wykorzystanie technik ilościowego EEG oraz mapowania czynności bioelektrycznej mózgu w badaniach neurofizjologicznych, np. nad wpływem stymulacji elektromagnetycznej na mózgowie człowieka.
- Terapia elektrowstrząsowa (EW) – badania kliniczne, problemy etyczne, zagadnienia uzyskiwania świadomej zgody (informed consent), badania nad markerami skuteczności EW.
- Badania nad próbami zastosowania rTMS w leczeniu choroby Parkinsona – badania eksperymentalne i kliniczne.
- Badania nad umiejętnością odczuwania (zmysłem czucia) pól elektromagnetycznych u ludzi i ssaków.
- Badania w zakresie tzw. psychiatrii ekologicznej, dotyczące szkodliwego wpływu zewnętrznych przemysłowych pól elektromagnetycznych (monitory komputerowe, sieci elektroenergetyczne) na zdrowie psychiczne – badania psychiatryczne, psychologiczne neurologiczne, neurofizjologiczne (EEG, PW) oraz neurostrukturalne (TK głowy).
- Badania porównawcze nad etiopatogenezą depresji i padaczki.
- Prace w zakresie oligofrenopsychiatrii – związane z kompleksową terapią osób upośledzonych umysłowo.
- Badania socjologiczne nad rozpowszechnieniem „nałogu” gier komputerowych wśród młodzieży oraz badania nad czynnikami osobowościowymi i sytuacją rodzinną osób patologicznie grających.
- Badania nad możliwością zablokowania ośrodków mowy przy pomocy stymulacji magnetycznej TMS.
- Badania nad ilościowymi aspektami mowy w zaburzeniach depresyjnych.
- Badanie dyskursu zaburzonego, tu: kompetencji lingwistycznej osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi, niepełnosprawnością intelektualną, uszkodzeniami i chorobami układu nerwowego, zespołami genetycznymi, centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego.
- Analiza kompetencji lingwodydaktycznej z wykorzystaniem rozwiązań metodologicznych wypracowanych przez lingwistykę edukacyjną i neurodydaktykę.
- Badanie związków między głosową interpretacją tekstów, sprawnością ortofoniczną a funkcjonowaniem układu nerwowego człowieka.
- Badania neurofizjologicznego podłoża sprawności argumentacyjnej.
Dydaktyka
Nauczyciele akademicy skupieni w Zakładzie Neurolingwistyki prowadzą zajęcia dydaktyczne (wykłady – kursowe i monograficzne, konwersatoria, seminaria) na studiach doktoranckich, magisterskich, licencjackich i podyplomowych. Ponadto współpracują dydaktycznie z najważniejszymi ośrodkami akademickimi kształcącymi badaczy dyskursu zaburzonego (UMCS w Lublinie, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Śląski), prowadząc wykłady gościnne i uczestnicząc w seminariach naukowo-dydaktycznych.
Zakład Neurolingwistki sprawuje ponadto opiekę naukowo-dydaktyczną nad studiami podyplomowymi Porozumiewanie się osób niemówiących w praktyce terapeutycznej – alternatywne metody komunikacji. Aktualnie trwają prace organizacyjne nad nową specjalnością w ramach kierunku filologia polska.
Współpraca naukowo-badawcza
Pracownicy Zakładu Neurolingwistyki współpracują naukowo, badawczo i wydawniczo z następującymi podmiotami:
- Zakładem Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMSC w Lublinie
- Katedrą Logopedii Uniwersytetu Gdańskiego
- Zakładem Socjolingwistyki i Społecznych Praktyk Komunikowania Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego
- Polskim Towarzystwem Logopedycznym
- Wydziałem Pedagogicznym Staropolskiej Szkoły Wyższej w Kielcach
- Kliniką Psychiatrii Dorosłych Szpitala Uniwersyteckiego CMUJ w Krakowie
- Oddziałem Psychiatrii Dzieci, Oddziałem Psychiatrycznym Dziennego Pobytu Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego im. Św. Ludwika w Krakowie
- Zespołem Szkół Specjalnych nr 11 w Krakowie
- Zespołem Szkół Specjalnych nr 4 w Jastrzębiu-Zdroju